Wielu nauczycieli wychowania fizycznego w swojej praktyce szkolnej spotyka uczniów, którzy z różnych względów doświadczają trudności w uczeniu się i prawidłowym funkcjonowaniu. Trudności te mogą przybierać postać zarówno dysfunkcji motorycznych, sensorycznych, poznawczych, w zakresie komunikacji, jak i objawów utrudniających lub uniemożliwiających funkcjonowanie emocjonalno-społeczne i/lub psychiczne, wpływających na jakość życia i pełnienie ról społecznych teraz i/lub w przyszłości. Zespół Ekspertów ds. Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych, powołany przez Ministra Edukacji Narodowej, określił, iż dzieci i młodzież ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE) i rozwojowymi to te osoby, u których stwierdza się zagrożenie niepełnosprawnością, wszelkie dysfunkcje, dysharmonie lub niesprawności mogące mieć negatywny wpływ na ich dalszy rozwój.
W jaki sposób planować zajęcia wychowania fizycznego, mając na uwadze uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych?
Wśród czynników utrudniających funkcjonowanie szkolne ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wymienia się m.in. współistnienie w niektórych chorobach upośledzenia sprawności manualnej, sprawności fizycznej lub funkcji lokomocyjnych, które zaburzają ogólną aktywność, a także ograniczenia w wykonywaniu ćwiczeń podczas lekcji WF. Planując zajęcia wychowania fizycznego, pedagog powinien wziąć pod uwagę specyfikę funkcjonowania ucznia, a także możliwość występowania u niego spowolnienia procesów poznawczych i percepcyjno-motorycznych, mniejszej aktywności fizycznej i osłabionych procesów motywacyjnych. Pracując z dziećmi i młodzieżą z SPE należy zatroszczyć się o odpowiednią organizację czasu zajęć lekcyjnych z uwzględnieniem przerw przeznaczonych na odpoczynek. Nauczyciel WF powinien także umieć rozpoznawać symptomy pogorszenia stanu zdrowia i wiedzieć, kiedy trzeba udzielić podopiecznemu odpowiedniej pomocy.
Jak nauczyciel WF może umożliwić dziecku z SPE aktywny udział w zajęciach wychowania fizycznego?
Priorytetem resortu oświaty w dobie reformy edukacji jest ułatwienie uczniom z SPE funkcjonowanie w grupie rówieśniczej oraz sprawne włączenie ich w proces kształcenia. Idea edukacji włączającej w systemie szkolnictwa powszechnego zakłada m.in. dbałość o integrację z pozostałymi członkami klasy, troskę o uczestnictwo dziecka w wycieczkach szkolnych, korygowanie nieprawidłowości rozwojowych oraz kompensowanie deficytów fizycznych i psychicznych. Nauczyciel WF przy wsparciu psychologa szkolnego i poradni psychologiczno-pedagogicznej powinien stwarzać bezpieczną i akceptującą atmosferę w trakcie zajęć wychowania fizycznego, wykorzystywać techniki relaksacyjne obniżające napięcie oraz zrezygnować ze stosowania form przymusu i środków dyscyplinujących.
Budowanie autorytetu – jak osiągnąć sukces jako nauczyciel WF, trener, pedagog?
Ważnym elementem procesu kształtowania pozytywnych relacji na linii nauczyciel-uczeń jest budowanie autorytetu i wizerunku pedagoga, któremu można zaufać w kwestii bezpieczeństwa, profesjonalizmu i bezstronności. Autorytet nie jest pojęciem obiektywnym, jednak najczęściej rozumiany jest jako czynnik stabilizujący więzi społeczne i rodzaj wzmacniającej więzi, jaką dana osoba nawiązuje w kontaktach z innymi ludźmi. Nauczyciel WF cieszący się poważaniem wśród uczniów może budować autorytet zarówno w oparciu o osobiste i sportowe osiągnięcia, jak i związku z posiadaną wiedzą. Warto podkreślić, iż sam fakt ukończenia studiów na danym kierunku nie gwarantuje zdobycia autorytetu. Absolwent studiów wychowania fizycznego uzyskuje wykształcenie pedagogiczne, a podstawy jego zawodu są wspólne dla wszystkich pozostałych nauczycieli. Wykwalifikowanego trenera cechują jednak pewne odrębne właściwości, takie jak: ponadprzeciętna sprawność fizyczna, określona metodyka prowadzenia zajęć ruchowych, stosowanie specyficznej komunikacji dydaktycznej czy umiejętność objaśniania zadań ruchowych, które pozwalają na wykonywanie tej właśnie specjalności zawodowej.
Jak proces budowania autorytetu wpływa na postawę uczniów podczas zajęć wychowania fizycznego?
Budowanie autorytetu w oczach podopiecznych i ich rodziców to fundament udanej współpracy i sprawnej komunikacji podczas zajęć wychowania fizycznego i wywiadówek. Wiele trudnych problemów udaje się rozwiązać właśnie dzięki wizerunkowi kompetentnego pedagoga i pozycji lidera grupy. Warto podkreślić, iż rola nauczyciela WF nie sprowadza się wyłącznie do zadań określonych w podstawie programowej danego przedmiotu. Trener dzieci i młodzieży jest też mentorem i doradcą, który uczy teoretycznie i praktycznie – również na własnym przykładzie – jak żyć zgodnie z normami higieny, jak należy się prawidłowo odżywiać, w jaki sposób kształtować sylwetkę, doskonalić zdrowie oraz rozsądnie dzielić czas między naukę i wypoczynek. Nauczyciel WF jest tym podmiotem edukacji, od którego wiedzy i umiejętności zależy najwięcej – jego obraz wpływa na postawę podopiecznych zarówno podczas lekcji, jak i poza murami szkoły. Budowanie autorytetu pedagoga, trenera czy instruktora oddziałuje również na pogląd na całą doktrynę wychowania fizycznego. Dydaktycy podkreślają, że nie tylko wykształcenie kierunkowe i zamiłowanie do sportu pozwalają na osiągnięcie sukcesu jako nauczyciel. Budowanie autorytetu w oczach wychowanków umożliwia posiadanie wszechstronnych walorów osobowościowych, konsekwencja w działaniu i prezentowanie wartości, które uczeń dobrowolnie przyjmuje za swoje.
Pomysły na praktyczne i kreatywne zajęcia wychowania fizycznego
W jaki sposób nauczyciel WF może wspierać ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi? Jakich zachowań unikać podczas pracy z dziećmi i młodzieżą szkolną? Jak budować autorytet nauczyciela i w jaki sposób należy reagować, gdy uczniowie próbują go podważyć? Dowiedzą się tego Państwo uczestnicząc w ogólnopolskim Warsztatowym Kongresie dla nauczycieli wychowania fizycznego oraz trenerów sportowych, który odbędzie się 6 czerwca 2019 roku w Warszawie. Prelegenci przedstawią pomysły na praktyczne i kreatywne zajęcia wychowania fizycznego oraz zaprezentują ćwiczenia z elementami pilates, yogi i nowych odsłon klasycznych zabaw.